به آینده مالی روشن با فرتاک حساب آویژه فکر کنید.

وبلاگ

 

در حسابداری، مفاهیم بدهکار (Debit) و بستانکار (Credit) از اصول پایه‌ای و بسیار مهم هستند. این دو واژه در ثبت معاملات مالی در دفاتر حسابداری به‌کار می‌روند.

بدهکار

بدهکار شخص یا نهادی است که به دلیل دریافت کالا، خدمات، وام یا هر نوع تسهیلات مالی تعهد دارد مبلغ معینی را به شخص یا نهاد دیگری بپردازد. این تعهد می‌تواند ناشی از معاملات، وام‌های بانکی، خرید نسیه و یا هر نوع قرارداد مالی باشد. بدهکار موظف است طبق توافق، بدهی خود را در زمان معین پرداخت نماید.


ساختار حساب T

 

در ساده‌ترین شکل، هر حساب از سه بخش تشکیل شده است:


  • عنوان حساب
  • سمت راست (بدهکار)

  • سمت چپ (بستانکار)


از آن‌جایی که فرم این نوع حساب شبیه حرف انگلیسی T است، به آن حساب T گفته می‌شود. تصویر زیر شکل اصلی یک حساب T را نمایش می‌دهد.

✅ بدهکار (Debit)

بدهکار به معنای افزایش در دارایی‌ها یا کاهش در بدهی‌ها و سرمایه است. در ثبت‌های حسابداری، سمت راست دفتر یا سند حسابداری را نشان می‌دهد.

مثال‌هایی از مواردی که بدهکار می‌شوند:

  • خرید کالا به صورت نقدی (افزایش موجودی کالا)

  • پرداخت هزینه‌ها (مثل اجاره، حقوق)

  • دریافت وجه نقد (افزایش صندوق یا بانک)

  • افزایش دارایی‌ها (خرید ماشین‌آلات، تجهیزات)

✅بستانکار (Credit)

بستانکار به معنای افزایش در بدهی‌ها یا سرمایه، یا کاهش در دارایی‌ها است. در سند حسابداری، سمت چپ دفتر یا سند را نشان می‌دهد.

مثال‌هایی از مواردی که بستانکار می‌شوند:

  • فروش کالا به صورت نقدی (افزایش درآمد)

  • دریافت وام (افزایش بدهی)

  • پرداخت وجه نقد (کاهش موجودی بانک یا صندوق)

  • افزایش سرمایه

بدهکار و بستانکار در حسابداری چیست؟

بدهکار و بستانکار دو مفهوم کلیدی هستند که نشان می ‌دهند یک حساب باید از چه سمتی تغییر کند. در واقع، هر معامله مالی باید در یک حساب به صورت بدهکار (افزایش) و در حساب دیگر به صورت بستانکار (کاهش) ثبت شود.

بدهکار به شخص یا حسابی گفته می ‌شود که پول یا ارزش دریافت کرده است. به عبارت دیگر، بدهکار کسی است که باید مبلغی را پرداخت کند. مثلا در یک معامله خرید کالا، حساب دارایی (موجودی کالا) بدهکار می ‌شود، زیرا ارزشی را دریافت کرده است.

در مقابل، بستانکار به شخص یا حسابی گفته می ‌شود که پول یا ارزش را واگذار کرده است. به بیان دیگر، بستانکار کسی است که باید مبلغی را دریافت کند. در مثال خرید کالا، حساب بدهی بستانکار می ‌شود، زیرا باید مبلغی را به فروشنده بپردازد.

 

📘 قانون اساسی حسابداری:

جمع بدهکارها = جمع بستانکارها

در هر ثبت حسابداری، مجموع مبلغ طرف بدهکار باید برابر با مجموع طرف بستانکار باشد. این اصل، تراز بودن حساب‌ها را تضمین می‌کند.

بررسی انواع بدهکاران در حسابداری

 

بدهکاران در حسابداری به دو دسته کلی تقسیم می ‌شوند: بدهکاران تجاری و بدهکاران غیر تجاری. این تقسیم ‌بندی براساس ماهیت و نوع معامله با بدهکاران صورت می ‌گیرد.

سرعنوان پیشرفته

بدهکاران تجاری

سرعنوان پیشرفته

بدهکاران غیر تجاری

بدهکاران تجاری (حساب ها و اسناد دریافتنی تجاری)

اشخاص حقیقی یا حقوقی ، که در هنگام ثبت عملیات مالی در مقابل فروش یا درآمد قرار می‌گیرند. این بدهکاران با عنوان مشتریان جهت معامله‌های تجاری به شکل اعتباری (نسیه) شناسایی می‌شوند.

بدهکاران غیرتجاری (حساب ها و اسناد دریافتنی غیرتجاری)

اشخاص حقیقی یا حقوقی ، که با آن‌ ها معاملات تجاری شکل نگرفته است؛ بلکه بابت وجهی که به شکل وام یا قرض به آن ها اعطا شده است، به صورت موقت بدهکار هستند. بدهکار در ازای دریافت وجه و کالا و خدمات مدیون بوده و باید در تاریخ مقرر دین خود را ادا کند.

چرا مدیریت بدهکاران در بیزنس مهم است ؟

مدیریت و کنترل بدهکاران برای جلوگیری از ایجاد مشکلات ناشی از عدم پرداخت به موقع بدهی حائز اهمیت است. عدم پرداخت بدهی در مهلت مقرر، موجب تجمیع بدهی شده و حتی گاهی آن را غیرقابل وصول می‌نماید. این امر موجب ضرر در نقدینگی کسب و کار می‌شود.

روش‌های مدیریت بدهکاران در بیزینس عبارت است از:

  • اجرای طرح تشویقی بدهکاران جهت پرداخت زودتر از موعد بدهی
  • استفاده از طرح‌های اعتباری برای شرکت‌هایی که بدهی خود را زودهنگام پرداخت می‌کنند
  • بهبود روند دریافت مطالبات در جهت برگشت پرداخت های معوقه

در صورت عدم کنترل بدهکاران و کوتاهی آنها در پرداخت به موقع بدهی، کسب و کار با ضرر روبه رو می‌شود.

انواع بستانکاران در حسابداری

بستانکاران ، اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که در ازای پرداخت وام یا ارائه کالا و خدمات طلبکار بوده و باید در موعد مقرر وجه خدمات ارایه شده خود را باز پس گیرند. بستانکاران نیز به دو دسته تقسیم می‌شوند:

۱_ بستانکاران تجاری (حساب ها و اسناد پرداختنی تجاری)

اشخاص حقیقی یا حقوقی ، که در هنگام ثبت معاملات حسابداری در طرف مقابل خرید کالا یا ارائه خدمات قرار می‌گیرند. بستانکاران تجاری با عنوان فروشندگان جهت معامله‌های تجاری به صورت اعتباری (نسیه) شناسایی می‌شوند.

۲_ بستانکاران غیرتجاری (حساب ها و اسناد پرداختنی غیرتجاری)

اشخاص حقیقی یا حقوقی ، که معامله به صورت تجاری با آن ها شکل نگرفته بلکه فقط در ازای پرداخت وام یا قرض به صورت موقت به آنها بدهکار هستیم. مانند بانک ها، صندوق های قرض الحسنه، جوامع ساختمانی و غیره .

نحوه تشخیص بدهکار و بستانکار در حسابداری

ماهیت حساب ، یعنی اینکه هر رویداد حسابداری چه در حالت افزایشی و یا کاهشی در کدام سمت یک حساب، راست (بدهکار) و چپ (بستانکار) ثبت شود، همچنین آن حساب در طی دوره و یا پایان دوره در کدام سمت قرار می‌گیرد. بنابراین مانده حساب تابع ماهیت حساب است.

در حسابداری برای ثبت رویدادهای مالی حداقل یک حساب بدهکار و یک حساب بستانکار می‌شود. تعدادی حساب‌ها ماهیت بدهکار و تعدادی از آنها ماهیت بستانکار دارند که برای فهم بهتر این موضوع باید به معادله اساسی حسابداری توجه کرده و سپس تشخیص بدهکار و بستانکار در حساب ها انجام شود.

همانطور که پیش تر گفته شد حساب‌هایی که مانده آن‌ها بدهکار شود ماهیت بدهکار دارند و افزایش در آن‌ها در سمت بدهکار و کاهش آن‌ها در سمت بستانکار قرار می‌گیرد. همچنین اگر مانده حساب بستانکار شود افزایش آن در قسمت بستانکار و کاهش آن در قسمت بدهکار ثبت خواهد شد و دارای ماهیت بستانکار می‌باشد.

برای تشخیص ماهیت یک حساب حتما توجه داشته باشید که هر حسابی دارای ٣ قسمت می‌باشد. قسمت اول عنوان حساب است و برای مشخص کردن اینکه اطلاعات ثبت شده در آن حساب متعلق به کدام یک از اقلام دارایی‌ها، بدهی‌ها، سرمایه‌ ها، درآمدها یا هزینه‌ها می‌باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. قسمت دوم و سوم محلی است که برای مقدار پولی آن قلم از دارایی‌ها، سرمایه‌ها یا…ثبت افزایشی یا کاهشی انجام می‌شود.

یک حساب را به شکل حرف انگلیسی T در نظر بگیرید، حساب‌هایی که در سمت راست این جدول در نظر بگیرند دارای ماهیت بدهکار و حساب‌های که در سمت چپ این جدول ثبت شوند حساب‌های با ماهیت بستانکار می‌باشند.

تفاوت بین بدهکار و بستانکار

بستانکاران افراد یا مشاغلی هستند،  که به شرکت دیگری وام داده‌اند و بنابراین بدهی دارند. در مقابل، بدهکاران افراد یا شرکت‌هایی هستند که از یک تجارت وام‌ گرفته‌اند و بنابراین پول بدهکار هستند.

با این حال توجه داشته باشید ، تقریباً همه مشاغل بستانکار و بدهکار هستند، زیرا شرکت‌ها اغلب اعتبار را تأمین می‌کنند و به تأمین کنندگان از طریق تأخیر در پرداخت، پرداخت می‌کنند. در حقیقت، تنها شرکت‌هایی که بعید است بستانکار و طلبکار محسوب شوند، مشاغلی هستند که تمام معاملات خود را به صورت نقدی انجام می‌دهند. برای شرکت‌های متوسط و بزرگ، پرداخت کلیه معاملات به صورت نقدی بی سابقه است.

خلاف ماهیت در حسابداری یعنی چه؟

خلاف ماهیت در حسابداری ، به معنای نا معتبر بودن اطلاعات ثبت شده می‌باشد. به طور مثال برای حساب‌های دریافتنی یا بانک، وقتی مشخص شد که حساب ماهیت دارایی دارد و همانطور که گفته شد این حساب‌ها دارای مانده بدهکار هستند، یعنی حساب بانک یک شرکت یا مؤسسه حتما در پایان سال و حتی در طول سال باید دارای مانده بدهکار باشد یا اینکه حداقل می‌تواند صفر شود.

اما اگر همین حساب به دلیل اضافه برداشت از صفر هم عبور کند و مانده‌ اش بستانکار شود یعنی منفی شود، در این حالت خلاف ماهیت رخ داده است. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی سیستم کنترل خلاف ماهیت طراحی شده‌ است.

کلام آخر

نحوه تشخیص بدهکار و بستانکار در حساب های مختلف از اصول حسابداری است و از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر بدهکار و بستانکار به درستی تشخیص داده نشود باعث ثبت اشتباه رویدادهای مالی و در نتیجه ایجاد مشکلات زیادی برای حسابدار خواهد شد. به عنوان یک حسابدار، اولین مهارت شما تشخیص درست این مفاهیم است و این اتفاق زمانی میسر است که آموزش حسابداری را پیشتر به درستی آموخته باشید تا در ثبت رویدادها سریع و بدون نگرانی اقدام کنید.